Hürriyet Yazarı Noyan Doğan'ın kaleme aldığı yazısında dikkat çeken noktalar şöyle:
Malum, BES’te, emeklilik yaşı belli; sistemde en az 10 yıl kalınması ve 56 yaşının doldurulmuş olması gerekiyor.
Düne kadar özel emeklilikten bahsedilmezdi, artık gerekli şartları yerine getirenler BES’ten emekli oluyor. Bu konuya niye değindim? Okuyuculardan sık sık ‘şu kadar süre BES’teyim nasıl emekli olurum, emekli olursam ne kadar para alırım’ gibi sorular alıyorum. BES’e ne kadar yatırılırsa ne kadar birikime ulaşılır konusuna bir başka yazımda detaylı değinirim, ama şimdilik genel bir durum değerlendirmesi yapayım.
DOKUZ AYDA 23 BİN EMEKLİ
Bugüne kadar BES’ten, 161 bin kişi emekli oldu. Bir başka ifadeyle, 161 bin özel emekli var. Özellikle son iki yılda emekli sayısının arttığı görülüyor ki, 2020’nin başından bu yana 48 bine yakın kişi sistemden emekli olmuş, bunun da 23 binden fazlası bu yılın 9 ayında emekliği elde etmiş. Çok iyi hatırlıyorum, sistemin başlarında, ‘kim 56 yaşına kadar bekleyecek, bekleyecek de ne olacak?’ şeklinde eleştiriler vardı. Bugün gelinin nokta ortada; sistemden yüz binlerce kişi şakır şakır emekli oluyor. Olurken de hem fonlarda değerlenmiş kendi birikimlerini hem de devletin kendileri adına ödediği yüzde 25 katkıyı ve kantının da değerlenmiş halini alıyor.
YÜKSEK BİRİKİMİN FORMÜLÜ
Gelelim asıl soruya; emekli olan bu kişilere sistem ne kadar ödeme yapmış? Şöyle de sorabiliriz; emekli olanlar kaç para almış? Bu soruya cevap vermeden önce şu hatırlatmayı yapayım, BES’te birikim tutarı; sistemde kaç yıl kalındığı, bu süre içinde sisteme ne kadar katkı payı ödendiği ve bu ödenen katkı paylarının değerlenmesi için hangi fonların tercih edildiği ile doğru orantılı.
BES’te, iyi bir birikime ulaşmanın formülü ise; sisteme erken yaşta girmek, gerçekten emekliliği düşünüp uzun süre kalmak, küçük rakamlar değil de ortalama bir katkı payı ödemek ve ödenen bu katkı paylarını da piyasada değişen şartları göz önüne alıp getirisi yüksek emeklilik fonlarında değerlendirmek. Açıkçası kimse kimseyi kandırmasın; 45 yaşında sisteme girip, 11 yıl boyunca ayda 100-150 liralar yatırarak, başta seçilmiş emeklilik fonu ile 11 yıl geçirilip 56 yaşında yüksek birikime ulaşmayı beklemek hayalcilikten başka bir şey olmaz.
195 BİN LİRA ALDILAR
İşte, sistemden emekli olan bu 161 bin kişinin bazıları bu kriterleri yerine getirmiş, bazıları ise getirmemiş. Uzun süre kalıp, ortalama katkı payı ödeyip, birikimlerini değerlendirmeyi tercih edip fonlarını değiştirenler; ortalama 195 bin lira birikim ile sistemden emekli olmuşlar. Bu kriterleri yerine getirmeyenler ise ortalama 51 bin lira birikim ile sistemden emekli olmuşlar ki, bu kesim toplam emeklilerin yüzde 25’ini oluşturuyor. Tabi, daha uzun süre kalıp, ortalamanın üzerinde katkı payı ödeyenler de var ki, bu kişilerin ise ortalama birikimleri 450-500 bin lira arasında diyebiliriz.
Emekli olanların yüzde 95’i de birikimlerini topluca alıp, sistemden ayrılmışlar. Emekliliği hak edenler arasında çok az bir kesim toplu para almak yerine BES’ten düzenli ödeme almayı tercih etmiş.
Yeri gelmişken şunu da belirteyim; sosyal güvenlik sisteminde emeklilik yaşı erkeklerde 60, kadınlarda 58 iken ve emeklilik yaşının gelecek yıllarda kademeli artarak 65’e kadar çıkacağını hesaba katarsak BES’ten, 56 yaşında emeklilik aslında erken yaşta emeklilik anlamına geliyor. Nitekim bugün sistemdeki bazı kişiler yaşı gelmesine rağmen emekli olmayıp, birikime devam ediyor ve bu kişilerin sayısı da her geçen yıl artıyor. Mesela, 56-64 yaş arasında 106 bin kişi emekliliği gelmesine rağmen BES’te kalmayı tercih etmiş. Hatta 75 yaş ve üzeri 3 bin 700 kişi bile sistemden emekli olmayıp, biriktirmeye devam ediyor. Neden böyle? Özellikle son birkaç yıldır BES’te getiriler çok yüksek de ondan.