Eski adıyla SSK, yeni adıyla 4/1-(a) statüsü bir hizmet akdine yada iş sözleşmesine tabi olarak çalışanların mecburi sigortalılık türünü ifade eder.
İnternethaber'in bildirdiğine göre bir işverenin yanında çalışanların bu çalışmaları “bağımlı” olarak gerçekleşiyor ise 4/1-(a) sigortalısı olmalılar.
Öte yandan kendi adına çalışanların, yani esnaf, sanatkar, şirket ortağı gibi kişilerin ise eski tabirle Bağ-Kur, yeni tabirle ise 4/1-(b) sigortalısı olması gerekiyor.
4/1-(b) statüsü kişinin kendi adına ve hesabına çalıştığını, yani başkasına bağımlı olmadığını ifade ediyor.
Bir de 4/1-(c) statüsü var ki, memurları ifade eden bu statü bugünkü yazımızın konusu dışında kalıyor.
Her Statünün Emeklilik Koşulları Farklı
Bu statü farklılıkları bir rakamdan ibaret değil.
Sigortalılar statülerine göre sosyal güvenlik reformu öncesindeki kanunlara tabi olabiliyor. Her bir statü emeklilik şartları ve sağlanan yardımlar yönünden farklı haklar sağlıyor.
Genel bir kural olarak SSK sigortalıları daha az prim ödeme gün sayısı ile emekli olabilmekte.
Zira Bağ-Kur’lu çalışanlar 9000 gün prim ödemeden tam aylık alamazken, SSK’lılar kademeli sistemde daha az prim ödeme ile emekli olabilmekte.
Kısmi emeklilikte de SSK’lılar 3600 gün öderken Bağ-Kurlular 5400 gün prim ödemek zorunda.
Ayrıca SSK’lıların aylık bağlama oranı daha yüksek olduğu için ayni hizmet yılına sahip olan bir Bağ-Kur’ludan daha fazla maaş alabilmesi söz konusu.
Farklı Statülerde Son 3,5 Yıl Önemli
Sigortalıların çalışma yaşamları boyunca farklı sigortalılık statülerine tabi hizmetleri bulunabilmekte.
Farklı statülere tabi çalışması olanların hangi statüden emekli olacakları ise primi ödenmiş son yedi yıldaki son 3,5 yıla göre belirleniyor.
Bu yüzden son 1260 gün önem kazanıyor.
Son 1261 günü SSK olan SSK statüsünden daha erken emekli oluyor, son 1261 günü Bağ-Kur olan ise 4/1-(b) statüsünden emekli olmakta.
İsteğe Bağlı Sigortanın Statüsü Nedir?
Gerek 4/1-(a), gerekse de 4/1-(b) statüsünde sigortalı olmak için fiilen çalışmak zorunlu.
Başka bir deyişle, belirli işleri yapanlar zorunlu olarak sigortalı oluyor.
Öte yandan sosyal güvenlik sistemimizde isteğe bağlı sigorta da var. İsteğe bağlı sigortalı olmak için çalışma şartı yok.
2008 yılındaki sosyal güvenlik reformu öncesinde isteğe bağlı sigorta hem SSK’ya hem de Bağ-Kur’a sayılabiliyordu.
Şuan ise isteğe bağlı sigorta 4/1-(b) statüsüne yani Bağ-Kur’a sayılıyor.
İşte dananın kuyruğu da tam burada kopuyor.
“Kendini Sigortalı Göstermek” Nedir?
Belirttiğimiz üzere sigortalıların yada isteğe bağlı sigorta ödeyenlerin son 3,5 yılı önem kazanıyor.
Bu yüzdendir ki isteğe bağlı ödeyen, hiç çalışmayan yada Bağ-Kur’lu olmayı gerektirir şekilde esnaf, sanatkar yada şirket ortağı olanlar hülle yoluyla kendilerini “sigortalı göstermeye” tevessül ediyorlar.
Sigortalı göstermek, aslında fiilen çalışmadan “mış” gibi yaparak kendini sigortalı bildirmek, çıkan primleri de ödeme.
İsteğe bağlı sigortalılar, hiç çalışmayanlar yada Bağ-Kur’lu olmayı gerektirir şekilde esnaf, sanatkar yada şirket ortağı olanlar hülle yoluyla kendilerini “sigortalı göstermeye” tevessül ediyorlar.
Sigortalı Gösterilmek Yasal Olarak Suçtur
Sigortalı göstermek, aslında o işyerinde çalışmadan “çalışıyormuş gibi” sahte bildirimde bulunulması demek.
Mali müşavir, muhasebeci gibi meslek mensuplarının ne yazık ki sıkça aracı olduğu bu işte, sigortalılar adına sahte işe giriş bildirgesi, sahte aylık prim ve hizmet belgesi ve sahte işten ayrılış bildirgesi veriliyor.
Tahakkuk eden primler ise ya kişiden alınarak SGK’ya bildiriliyor. Yani kişi aslında isteğe bağlı sigorta yatırdığını sanıyor ama sahte bir şekilde SSK’lı bildiriliyor.
Daha da kötüsü var. Bazen bu şekilde “sigortalı gösterilen” kişiler hiç primleri ödenmeden sahte işyerleri üzerinden sürdürülüyor.
Primi Ödüyorum Sorun Ne?
Sigortalıların aklına sıkça gelen soru şu: Arkadaş, ben primimi ödüyorum, sorun nedir?
Sorun şurada: Sosyal güvenlik sistemimiz uyarınca kişilerin sigortalılıkları çalışma statülerine göre belirleniyor.
Erken emekli olmak yada fazla maaş almak için sigortalı bildirilmek kanuna aykırı bir durum.
Primi kendiniz ödeseniz bile, sosyal güvenlik kanunlarının hükümlerine aykırı yapılan bildirimler sonuçta hukuken yok hükmünde.
Sahte İşyeri Çetelerinin Tuzağına Düşmeyin
Belirttiğimiz üzere “sigortalı bildirilmek” bu bildirimlerinizi gerçek bir işyerinden yaptırsanız da bir suç.
Zira resmi evrakta yanlış beyanda bulunuyor, hülleli bir şekilde resmi evrak tanzim ediyorsunuz.
Primlerinizi kendinizin ödemesi de bu durumu değiştirmiyor. Zira isteğe bağlı sigortalı sayılmıyorsunuz, sahte sigortalı sayılıyorsunuz.
Öte yandan bu bildirimler sahte işyerlerinden yapılıyor ise sahte işyerini işleten yada aracı olanlar açısından ağır cezalık bir suç oluşturuyor.
Zira sahte işyerleri SGK’yı soymak üzere açılmış dolandırıcılık çeteleri.
Kendini sigortalı bildirilme çabası sahte işyeri çetelerinin tuzağına düşmenin kapısı.
Gelecekte Emekliliğiniz Yanabilir
İşin bir başka yönü de sigortalı bildirilerek emekli olsanız dahi gelecekteki durumunuzun belirsiz olması.
Emekli olduktan sonra, hatta on yıllar sonra dahi yapılacak bir inceleme sonucunda aslında sigortalı niteliğinde olmadığınız, sahte bildirimlerde bulunularak emekli olduğunuz tespit edilirse emekliliğiniz yanabilir.
Dahası devlet sizden ödediği tüm maaşları faiziyle birlikte geri ister.
Yetmez, emekli olduğunuz sürede size yapılan tüm sağlık masrafları ve ödenekler de yasal faizi ile geri istenir.
Bitmedi! Yıllar boyunca ödediğiniz tüm primler de devlete kalıyor, geri alamıyorsunuz.
Aman Dikkat, Emekliliğinizden Olmayın!
Yani bir iki yıl daha erken emekli olayım, biraz daha fazla emekli maaşı alayım diye emeklilik yaşınızda ocağınızı incir ağacı dikilir.
Aman dikkat edin, “kendinizi sigortalı bildirmek” tuzağına düşmeyin.
Ne yazık ki ülkemizde çok yaygın olan bu sahte bildirimlerin düzelmesi için bilinçlenme gerekiyor.
Son sözümüz de muhasebeci, mali müşavir gibi meslek mensuplarına: Sahte sigortaya aracı olmak hem mesleki itibarınız ve ruhsatınızı tehlikeye sokar hem de gelecekte yardım ettiğinizi düşündüğünüz kişilerin canının yanmasına neden olur.
SGK denetim ve teftişleri sıklaştırdı. Bu yüzden aman siz olun sahte olarak “sigortalı bildirilme”ye aracı olmayın, sigortalılara bunu tavsiye etmeyin.