506 sayılı eski Sosyal Sigortalar Kanunu’nun geçici 20. maddesi kapsamındaki banka ve sigorta şirketlerince kurulan emeklilik sandıklarının Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) devrine ilişkin 2011 yılına kadar süre tanınmıştı. Bu süre çeşitli kanunlarla uzatıldı, son olarak da devir tarihini belirlemeye Bakanlar Kurulu yetkili kılındı. Kadın sigortalılara doğum borçlanması getirilirken, SGK’ya devir tarihine kadar sandık iştirakçisi kadınlar kapsam dışında tutuldu.
Bakıma muhtaç derecede ağır engelli çocuğu bulunan kadın sigortalılar, her dört yıla karşı 1 yıl erken emeklilik hakkı elde ediyor. Sigorta veya banka sandığı iştirakçisi olup bakıma muhtaç derecede ağır engelli çocuğu bulunan kadın sigortalılar bu haktan da mahrum bırakılmıştı.
SGK’nın yayımladığı yeni genelge ile ağır engelli çocuğu bulunan sandık iştirakçisi kadınlar da erken emeklilik kapsamına alındı. Bu durumdaki kadınlar, çalıştıkları her yıla karşılık 90 gün daha erken emekli olabilecekler. Dört yıl çalışan bir yıl erken emekli olabilecek.
Sigortalı çalışan kadınlar, doğumdan sonra boşta geçen süreler için çocuk başına 2 yıla kadar borçlanma yapabiliyor. Toplam 3 çocuk için 6 yıla kadar borçlanma imkânı bulunuyor.
Sandık iştirakçisi kadınlar bu haktan ilk başta hiç yararlanamıyordu. İlerleyen yıllarda yapılan bir değişiklik ile sandıktan ayrıldıktan sonra 5510 sayılı Kanun kapsamında çalışmaya başlayanlara, bankadan ayrıldıktan sonra doğan çocukları için borçlanma hakkı getirildi. Fakat, bankada çalışırken doğan çocukları için borçlanma hakkı tanınmadı.
SGK’nın yayımladığı son genelge ile sandık iştirakçisi kadınların, banka veya sigorta şirketinde çalıştıkları dönemde doğan çocukları için de borçlanma yapılabilecek.
BAŞVURUSU REDDEDİLENLER
Daha önce borçlanma müracaatında bulunan ve başvurusu reddedilen sandık iştirakçileri ile bakıma muhtaç derecede ağır engelli çocuğu bulunan sandık iştirakçisi kadın sigortalılar, yeniden başvuru yaptıkları takdirde talepleri kabul edilecek.
SANDIK DIŞINDA ÇALIŞMASI OLMAYANLAR YARARLANAMAYACAK
Sandık iştirakçisi kadınlara sağlanan doğum borçlanmasıyla ilgili yeni haktan yararlanabilmek için, eskiden olduğu gibi sandığa bağlı çalışma sona erdikten sonra 4/a, 4/b veya 4/c statüsünde çalışmış olma koşulu aranacak. “Geçici 20. madde kapsamında sandık iştirakçiliği devam eden ya da sona erdikten sonra 4/a, 4/b veya 4/c statüsünde sigortalılığı bulunmayanların” borçlanma talepleri kabul edilmeyecek. Genelgenin Onuncu Kısım Birinci Bölüm’de yer verilen 21 numaralı örneğe göre, 1988-1994 yılları arasında Garanti Bankası Emekli ve Yardım Sandığı Vakfı işyerinde çalışan sigortalı 1/3/1995, 7/8/1999 ve 23/5/2002 tarihleri doğum yapmış olsun. Bu sigortalı, 8/9/2006-30/10/2008 tarihleri arasında SSK statüsünde çalıştığı için, talebi halinde üç çocuk için doğum borçlanması yapabilecek.
Aynı kadın sigortalının SSK, BAĞ-KUR veya Emekli Sandığı kapsamında bir çalışması yoksa doğum borçlanması yapılmayacak. SGK bu durumdaki kişilere, iştirakçisi oldukları sandığa müracaat etmesi gerektiğini bildirecek.
SİGORTALILIK SÜRESİ DONDURULAN BAĞ-KUR’LU KADINLAR
BAĞ-KUR’da uzun süreli prim borcu bulunanlara, daha önce çıkartılan çeşitli kanunlarla kolaylık sağlandı. Bu kişiler, sigortalılık sürelerini dondurmak suretiyle prim borçlarından kurtuldular. Ancak, dondurulan sigortalılık döneminde doğan çocukları için hiç doğum borçlanması yapamıyorlardı. Yeni genelgeye göre, doğum borçlanması yapılacak sürenin bir kısmı durdurulan süreler dışında yer alıyorsa ve bu süreler için borçlanma yapılabilecek.
Örneğin, 1 Ekim 1980- 1 Ekim 1987 arasındaki prim borcunu ödeyemediği için sigortalılık süresini donduran BAĞ-KUR’lu kadın sigortalı, 1 Kasım 1986 tarihinde doğan çocuk için iki yıl doğum borçlanması hakkından kısmen yararlanabilecek. Söz konusu anne, toplam 24 aylık sürenin 11 ayı durdurulan sigortalılık döneminde kaldığı için, kalan 13 aylık dönem için doğum borçlanması yapabilecek.
4/C’LİLER BORÇLANMA BAŞVURUSUNU NEREYE YAPACAK?
Devlet memurluğundan ayrılanların doğum borçlanması için hangi birime başvuracağı konusundaki belirsizlik giderildi. Devlet memurluğundan ayrıldıktan sonra 4/a veya 4/b statüsünde çalışması bulunanlar, en son tabi oldukları statüye göre sosyal güvenlik il müdürlükleri veya sosyal güvenlik merkezlerine başvuracaklar.
Memuriyetten ayrıldıktan sonra herhangi bir statüde çalışması bulunmayanlar ile halen memuriyete devam edenlerin doğum borçlanması işlemleri, Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü Kamu Görevlileri Tescil ve Hizmet Daire Başkanlığı’nca gerçekleştirilecek.
Emekli Sandığı Kanunu’na göre borçlanacak olan kişilerin borç tutarı, başvurdukları tarihteki emeklilik keseneğine esas aylığın hesabına ait tüm unsurların o tarihteki katsayılarla çarpımı sonucu hesaplanacak. Tebliğ edilen borcun 1 ay içinde ödenmesi gerekiyor.
ASKERİ ÖĞRENCİ İKEN ATILANLARIN ASKERLİK BORÇLANMASI
31 Temmuz 2016 tarihine kadar harp okulları fakülte ve yüksekokullarında Türk Silahlı Kuvvetleri hesabına, bu tarihten sonra ise Milli Savunma Bakanlığı adına Milli Savunma Üniversitesi’nde, İçişleri Bakanlığı adına Jandarma ve Sahil Güvenlik Akademisi’nde öğrenim görmekte iken çeşitli nedenlerle atılanlar askerlik borçlanması yapabilecekler.
TÜRK VATANDAŞLIĞINA GEÇENLERİN ASKERLİK BORÇLANMASI
Türk vatandaşlığına sonradan geçenlerin askerlik borçlanması konusunda önemli değişiklik yapıldı. Daha önce, Türk vatandaşlığına alındığı tarihte 22 yaşını doldurmuş olanlar, geldikleri ülkelerde yaptıkları askerlik sürelerini borçlanabiliyorlardı. Askerliğini belgeleyemeyenler ise o tarihte Türkiye’de kaç ay askerlik yapılıyorsa o kadar süre için askerlik borçlanması yapabiliyorlardı. Yapılan değişiklikle bu hak sadece “zorunlu göçe tabi tutulan Türk soylular” ile sınırlandırıldı. Dolayısıyla, Bulgaristan’dan zorla göç ettirilen soydaş askerlik borçlanması yapabilecek, ancak, örneğin İran uyruklu iken Türk vatandaşlığına geçenler askerlik borçlanması yapamayacak.
EK DERS ÜCRETİ KARŞILIĞI DERS VERENLERİN BORÇLANMASI
Ev kadınları, şehir içi ulaşım araçlarında çalışan şoförler ve sanatçılar gibi ayda 30 günden az sigortası bulunanlar, kalan süreler için borçlanma yaparak 30 güne tamamlayabiliyorlar. Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı okullarda ek ders ücreti karşılığı uzman ve usta öğretici olarak çalıştırılanlar bu haktan yararlanamayacak.(Ahmet Kıvanç-Habertürk)