Gelecek yıl bireysel emeklilik sisteminde (BES) önemli değişiklikler olacak. 2020 Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’nda BES’te yapılacaklar sıralandı.Hürriyet'ten Noyan Doğan konuyu köşesine taşıdı. İşte Noyan Doğan'ın konuyla ilgili yazısı.
Detaylara geçmeden önce bir tespitte bulunayım. Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’nı inceledim; dikkatimi çeken husus, programın hemen hemen birçok bölümünde BES’e yer veriliyor olması. Bu da şunu gösteriyor ki, son birkaç yılda sisteme yönelik yapılan düzenleme ve iyileştirmeler 2020’de de devam edecek. Tasarrufun artması, ekonomiye ve dolaylı olarak sermaye piyasalarına katkı, sosyal güvenlik alanında reform konularında BES’ten beklenti yüksek. Hal böyle olunca gelecek yıl ve sonrasında emeklilik şirketlerinden de beklenti yüksek olacak.
Gençler ayrı tutulacak
Gelelim, 2020’de BES’te hangi değişikliklerin yapılacağın. İki önemli düzenleme olacak. Bunlardan biri gençlere yönelik. Gençlere tasarruf etmeyi cazip hale getirmek için BES’teki mevcut devlet desteği yaşa göre farklılaşacak; gençlere diğer katılımcılardan farklı oranlarda destek verilecek. Böyle bir düzenleme neden ihtiyaç duyuldu? Öncelikle, gençlerde tasarruf alışkanlığı yaygın değil. Daha açık bir anlatımla gençler tasarruf etmiyor. Yapılan araştırmalar da bunu gösteriyor. BES’e baktığımızda bugün sistemdeki 7 milyona yakın kişinin sadece 316 bini 25 yaş altı, 1.6 milyonu da 25-34 yaş arası kesimden oluşuyor. Sisteme bir şekilde girmiş 25 yaş ve altındaki gençler ise uzun süre kalmayıp çıkıyor.
Amaç, bu kesimi BES aracılığı ile tasarruf etmeye özendirmek. Malum bugün BES’te hiçbir sınırlama olmadan sisteme giren herkese devlet yüzde 25 katkı yapıyor. 25 yaş altı ve 25-30 yaş arası gençlerde ise devlet katkısı yüzde 25’in de üzerinde olacak. Aldığım duyuma göre yaşa ve sistemde kalış süresine göre kademeli olarak devlet katkısı yüzde 30’a kadar çıkabilecek.
Eğitim, konut desteği
İkinci önemli düzenleme ki, BES başladığından ara ara buradan sistemdeki kişilere, paralarının bir kısmını çekebilme hakkı tanınması gerektiğini yazdım. Neden? Çünkü kimileri çocuğunun okul taksitini ödemekte zorlandığında ya da sağlık nedeni ile paraya sıkıştığında BES’teki birikiminin bir kısmını, ihtiyacı kadar olanı çekmek istiyor. Ancak bu hak tanınmadı ve ‘ya birikimine dokunmayacaksın ya da tamamını almak zorundasın’ dendi. Bu yüzden de nakit ihtiyacını karşılamak isteyenler mecburen BES’teki tüm birikimini çekip, sistemden ayrıldı. Hem devlet katkısına hak kazanamadı hem de geçmiş tüm hakları yandı. Tekrar sisteme girmek istediklerinde de sıfırdan başlandı.
Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’na göre 2020’de yapılacak değişikliklerden biri; BES katılımcılarına, kısa vadeli nakit ihtiyaçları nedeniyle birikimlerinin bir kısmını çekme olanağı getiriliyor. Tabii, bunun şartı da var. Kişiler sağlık, evlilik, eğitim, konut alma gibi ihtiyaçları nedeniyle BES’teki birikiminin bir kısmını çekebilecek. Yani, ‘kredi kartı borcum var, birikimimden biraz alayım’ diyemeyeceksiniz. Bu konuda da duyumum şöyle. Birincisi, kişi sadece kendi birikiminden çekebilecek, devlet katkısındaki birikimine dokunamayacak. İkincisi, sistemde belirli yılını tamamlamış olan kişilere bu hak tanınacak. Üçüncüsü ise belirli dönemler içinde birikimlerden bir ya da iki kere kısmi çekim hakkı tanınacak.
